Đau hậu môn kéo dài 2 tuần – Nguyên nhân bệnh lý nào?

Đau vùng hậu môn kéo dài là một triệu chứng “khó nói” khá phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ. Nhiều trường hợp bệnh nhân cố chịu đựng cơn đau suốt hàng tuần liền, cho rằng đó chỉ là hệ quả của táo bón hoặc bệnh trĩ nhẹ rồi tự xử trí tại nhà. Tuy nhiên, đau hậu môn dai dẳng không nên xem thường: triệu chứng kéo dài trên 2 tuần có thể là hồi chuông cảnh báo những bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng. Từ các vấn đề thường gặp như bệnh trĩ, nứt kẽ hậu môn đến những tình trạng nguy hiểm hơn như áp xe, rò hậu môn hay thậm chí ung thư trực tràng, cơn đau kéo dài đòi hỏi sự chú ý đặc biệt. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ đau hậu môn kéo dài 2 tuần có thể do nguyên nhân bệnh lý nào, qua đó nâng cao cảnh giác và chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình.

Đau hậu môn kéo dài là dấu hiệu bất thường

Đau rát vùng hậu môn kéo dài hơn 2 tuần không chỉ là hiện tượng thoáng qua do ăn đồ cay nóng hay táo bón thông thường. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo một bệnh lý ở vùng hậu môn – trực tràng. Thông thường, các cơn đau hậu môn nhất thời sẽ thuyên giảm sau vài ngày khi nguyên nhân kích thích được loại bỏ. Tuy nhiên, nếu cơn đau dai dẳng trên 2 tuần, bạn cần đặc biệt lưu ý vì có thể liên quan đến các bệnh như nứt kẽ hậu môn, trĩ (bệnh lòi dom), áp-xe quanh hậu môn, rò hậu môn. Một số trường hợp hiếm hơn, đau hậu môn kéo dài còn có thể do viêm trực tràng, polyp trực tràng hoặc thậm chí ung thư hậu môn – trực tràng. Những bệnh lý này cần được thăm khám và điều trị sớm để tránh biến chứng nguy hiểm.

Thực tế, nhiều bệnh nhân thường tự chẩn đoán nhầm đau hậu môn và chảy máu là do trĩ và chần chừ đi khám. Điều này có thể khiến bệnh tiềm ẩn như nứt kẽ hậu môn chuyển từ cấp tính sang mạn tính, khó chữa hơn, hoặc bỏ sót những bệnh nặng hơnfascrs.org. Vì vậy, nguyên tắc quan trọng là: Đau hậu môn kéo dài kèm triệu chứng bất thường -> cần đi khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân thường gặp gây đau hậu môn kéo dài

Đau vùng hậu môn trực tràng kéo dài có thể do nhiều bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất và đặc điểm của từng bệnh:

Nứt kẽ hậu môn (nứt hậu môn)

Nứt kẽ hậu môn là tình trạng xuất hiện vết rách nhỏ ở niêm mạc ống hậu môn, thường do chấn thương khi đi tiêu phân quá cứng hoặc táo bón kéo dài. Vết nứt gây đau rát dữ dội mỗi lần đi đại tiện, đặc biệt cơn đau có thể tiếp tục kéo dài từ vài phút đến vài giờ sau khi đi cầu. Bệnh nhân thường sợ đi tiêu vì đau, và có thể nhận thấy máu tươi nhỏ giọt trong bồn cầu hoặc thấm trên giấy vệ sinh. Đa số các vết nứt xảy ra ở vị trí 6 giờ (phía sau) của hậu môn. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 8–12 tuần, vết nứt trở thành mạn tính, có thể xuất hiện da thừa (cục da nhỏ gọi là da thừa biên hoặc cục hậu môn cảnh vệ) và xơ hóa ở mép vết nứt. Nứt kẽ hậu môn mạn tính khó lành do co thắt cơ vòng hậu môn làm giảm tưới máu vùng tổn thương. Người bệnh dễ nhầm lẫn nứt kẽ với trĩ do cả hai đều gây đau và chảy máu, dẫn đến việc điều trị không đúng và kéo dài bệnh. Nếu bạn bị đau rát khi đi tiêu kèm máu tươi nhỏ giọt kéo dài nhiều ngày, rất có thể bạn đang bị nứt kẽ hậu môn và cần đi khám.

Bệnh trĩ (lòi dom)

Bệnh trĩ hình thành do các tĩnh mạch ở vùng hậu môn – trực tràng bị phồng to, giãn ra tạo thành búi trĩ. Trĩ được chia thành trĩ nội (phía trên đường lược hậu môn, bên trong ống hậu môn) và trĩ ngoại (dưới đường lược, ngay rìa hậu môn). Trĩ nội thường không gây đau do vị trí ở trên đường lược ít dây thần kinh cảm giác; dấu hiệu chính là chảy máu khi đi cầu (máu tươi dính phân hoặc giấy vệ sinh) và sa búi trĩ ra ngoài hậu môn. Ngược lại, trĩ ngoại nằm ở vùng da xung quanh hậu môn nên gây đau, rát hoặc ngứa nhiều hơn, đặc biệt khi ngồi hoặc đi vệ sinh. Bệnh nhân có thể sờ thấy một khối sưng hoặc cục mềm ở rìa hậu môn, đó là búi trĩ ngoại. Trường hợp trĩ ngoại tắc mạch (hình thành cục máu đông trong búi trĩ), khối sưng sẽ cứng và chuyển màu xanh tím, gây đau dữ dội đột ngột. Cả trĩ nội và trĩ ngoại nếu tồn tại lâu ngày đều có thể gây khó chịu, đau âm ỉ kéo dài. Đau hậu môn kéo dài kèm theo cảm giác cộm vướng, ngứa ngáy và chảy máu thường gợi ý bệnh trĩ. Đây là bệnh lành tính nhưng cần điều trị sớm để tránh biến chứng viêm nhiễm hoặc thiếu máu mạn do mất máu.

Hình minh họa búi trĩ nội và búi trĩ ngoại: Trĩ nội (màu đỏ, nằm bên trong trực tràng, phía trên đường lược) thường gây chảy máu khi đi tiêu nhưng ít đau; trong khi trĩ ngoại (màu xanh, nằm dưới da rìa hậu môn) thường gây đau rát, ngứa và có thể sờ thấy cục bên ngoài hậu môn.

Áp-xe hậu môn (nhọt hậu môn)

Áp-xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng tạo ổ mủ khu trú ở vùng cạnh hậu môn. Nguyên nhân thường do tắc nghẽn nhiễm trùng ở tuyến hậu môn nhỏ nằm trong ống hậu môn, dẫn đến vi khuẩn phát triển và tụ mủ. Áp-xe có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Triệu chứng nổi bật của áp-xe hậu môn là đau nhói dữ dội quanh hậu môn, cơn đau liên tục và tăng lên khi ngồi xuống hoặc khi đi đại tiện. Vùng da quanh hậu môn có thể sưng đỏ, sờ nóng và rất đau. Nhiều trường hợp bệnh nhân còn thấy khối cứng, căng phồng chứa mủ gần hậu môn (áp-xe nông). Nếu ổ áp-xe nằm sâu (áp-xe giữa các lớp cơ thắt hay áp-xe vùng hố ngồi trực tràng), biểu hiện có thể kín đáo hơn nhưng người bệnh có thể bị sốt, ớn lạnh, mệt mỏi do nhiễm trùng lan rộng. Đôi khi dấu hiệu duy nhất của áp-xe sâu là sốt không rõ nguyên nhân. Áp-xe hậu môn gây đau đớn dữ dội và nếu không được điều trị kịp thời sẽ có nguy cơ vỡ mủ tự nhiên, tạo thành đường rò hậu môn mãn tính.

Hình minh họa các vị trí áp-xe hậu môn (màu vàng): Áp-xe quanh hậu môn nông (perianal abscess) nằm ngay dưới da cạnh hậu môn, gây sưng nóng đỏ đau thấy rõ; áp-xe giữa các cơ thắt và áp-xe ngồi trực tràng (ischiorectal) nằm sâu hơn trong vùng mô cạnh hậu môn, khó phát hiện và dễ lan rộng nếu không dẫn lưu kịp thời. Áp-xe hậu môn nếu không được điều trị triệt để dễ tái phát và tiến triển thành rò hậu môn mạn tính.

Rò hậu môn

Rò hậu môn là hậu quả thường gặp của áp-xe hậu môn đã vỡ mủ nhưng đường hầm rò không liền lại. Hiểu đơn giản, rò hậu môn là một đường ống nhỏ nối thông từ lỗ bên trong ống hậu môn (thường tại vị trí tuyến hậu môn bị nhiễm trùng trước đó) ra một lỗ mở ở da xung quanh hậu môn. Khoảng 30–50% bệnh nhân áp-xe hậu môn sẽ phát sinh rò hậu môn. Triệu chứng rò hậu môn bao gồm: đau quanh hậu môn kéo dài, thường là đau âm ỉ hoặc đau nhói, có thể kèm theo sưng tấy đỏ nhẹ vùng mông quanh lỗ rò; và đặc biệt là tiết dịch liên tục từ lỗ rò ngoài da. Dịch có thể là mủ vàng, dịch nhầy hoặc máu, thường có mùi hôi khó chịu. Bệnh nhân đôi khi thấy ướt đũng quần hoặc phải dùng băng/gạc thấm dịch liên tục. Nếu lỗ rò bị tắc, áp-xe sẽ tái phát với cơn đau nhức dữ dội, sốt, rồi vỡ mủ và hình thành đường rò mới. Rò hậu môn không tự khỏi và gây nhiều phiền toái trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng vệ sinh vùng hậu môn, có thể làm người bệnh mặc cảm. Cơn đau do rò hậu môn thường dai dẳng nhiều tuần, tăng lên khi có đợt nhiễm trùng cấp. Khi thấy hậu môn chảy mủ kéo dài kèm đau, rất có thể bạn đã bị rò hậu môn và cần điều trị ngoại khoa sớm.

Viêm trực tràng

Viêm trực tràng là tình trạng viêm ở niêm mạc trực tràng (đoạn cuối của ruột già, ngay phía trên ống hậu môn). Viêm trực tràng có thể do nhiều nguyên nhân như bệnh viêm ruột mạn tính (viêm loét đại tràng, Crohn), nhiễm trùng (lao, lậu, Chlamydia, herpes do quan hệ qua đường hậu môn), tác dụng phụ xạ trị vùng chậu, hoặc thiếu máu cục bộ. Khi trực tràng bị viêm loét, bệnh nhân có thể cảm thấy đau tức âm ỉ vùng hậu môn – trực tràng, đau tăng khi đi ngoài, kèm triệu chứng kích thích trực tràng: mót rặn liên tục, cảm giác muốn đi tiêu nữa dù vừa đi xong. Triệu chứng thường gặp khác là chảy máu (máu lẫn trong phân) và tiết dịch nhầy hoặc mủ từ hậu môn. Người bệnh có thể bị tiêu chảy hoặc phân lỏng nhiều lần trong ngày, đau quặn bụng dưới. Viêm trực tràng kéo dài gây mệt mỏi, sụt cân, thiếu máu. Đây là nguyên nhân ít gặp hơn của đau hậu môn mạn tính, nhưng không thể loại trừ nếu bệnh nhân có triệu chứng rối loạn tiêu hóa đi kèm. Việc điều trị viêm trực tràng chủ yếu tập trung vào loại bỏ nguyên nhân (chống viêm đối với viêm ruột, kháng sinh đối với nhiễm trùng, thuốc đặt hậu môn chứa corticoid nếu cần, v.v.) và giảm triệu chứng.

Polyp trực tràng

Polyp là những khối u nhỏ, thường lành tính, mọc từ niêm mạc bên trong trực tràng hoặc đại tràng. Đa số polyp trực tràng không gây triệu chứng và thường được phát hiện tình cờ qua nội soi đại trực tràng. Tuy nhiên, nếu polyp có kích thước lớn hoặc nằm thấp gần ống hậu môn, nó có thể gây chảy máu trực tràng (máu lẫn trong phân hoặc đi ngoài ra máu) và thay đổi thói quen đại tiện (táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài). Đôi khi polyp lớn sát ống hậu môn có thể lộ ra ngoài khi rặn và gây cảm giác cộm vướng hoặc đau nhẹ. Điều đáng lưu ý là một số polyp có thể là tiền thân của ung thư. Vì vậy, khi có biểu hiện đi ngoài ra máu kéo dài không rõ nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định nội soi để kiểm tra polyp hoặc tổn thương bên trong trực tràng.

Ung thư hậu môn – trực tràng

Ung thư ống hậu môn và ung thư trực tràng là nguyên nhân nguy hiểm nhưng ít gặp hơn gây đau hậu môn kéo dài. Ung thư hậu môn (ung thư ống hậu môn) thường biểu hiện với chảy máu trực tràng là chủ yếu, cùng với các triệu chứng khác như đau vùng hậu môn (đau tăng dần, dai dẳng), cảm giác có khối u hoặc cục gồ ở hậu môn, ngứa hậu môn, tiết dịch bất thường. Bệnh nhân có thể sờ thấy khối u nhỏ hoặc vết loét ở rìa hậu môn. Đối với ung thư trực tràng (phần trực tràng cao hơn), dấu hiệu sớm thường là đi ngoài ra máu hoặc rối loạn thói quen đại tiện (lúc táo, lúc tiêu chảy). Đau thường không xuất hiện ở giai đoạn sớm của ung thư trực tràng, mà có thể xuất hiện ở giai đoạn muộn khi khối u lan ra ngoài thành ruột hoặc xuống ống hậu môn. Tuy nhiên, mọi trường hợp đau hậu môn trực tràng kéo dài kèm chảy máu ở người trên 40 tuổi đều cần được thăm khám cẩn thận để loại trừ ung thư. Nếu có thêm các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sụt cân không rõ lý do, thiếu máu, nghi ngờ ung thư càng tăng. Mặc dù xác suất đau hậu môn kéo dài do ung thư là không cao, việc phát hiện sớm có ý nghĩa quyết định trong điều trị triệt để bệnh này.

Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?

Nhiều bệnh nhân e ngại vùng hậu môn nên thường để bệnh kéo dài mới đi khám. Tuy nhiên, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa hậu môn – trực tràng nếu gặp các dấu hiệu sau đây:

• Đau rát hậu môn kéo dài suốt hơn 1–2 tuần, đặc biệt đau nhiều khi đi đại tiện hoặc kéo dài sau mỗi lần đi cầu.

• Chảy máu hậu môn: máu tươi lẫn trong phân hoặc dính trên giấy vệ sinh mỗi lần đi ngoài. Dù lượng máu ít cũng không nên chủ quan nếu tình trạng tái diễn thường xuyên.

• Có khối sưng, cộm ở vùng hậu môn: cảm giác như có cục lòi ra hoặc sưng tấy quanh hậu môn, có thể đau hoặc không đau. Đây có thể là búi trĩ sa, da thừa do nứt kẽ mạn tính, hoặc thậm chí khối u.

• Hậu môn chảy dịch bất thường: dịch nhầy hoặc mủ hôi chảy ra liên tục từ hậu môn hoặc vùng da quanh hậu môn. Triệu chứng này gợi ý tình trạng nhiễm trùng như áp-xe hoặc rò hậu môn.

• Các triệu chứng kèm theo khác: ngứa ngáy hậu môn dữ dội, sốt, ớn lạnh, đi ngoài thay đổi (tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài), sút cân, mệt mỏi...

Những dấu hiệu trên cho thấy có bất thường ở vùng hậu môn – trực tràng, cần được bác sĩ đánh giá. Đừng vì e ngại mà trì hoãn việc khám. Thăm khám sớm giúp chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, tránh để bệnh nặng thêm hoặc biến chứng nguy hiểm về sau.

Chẩn đoán bệnh lý gây đau hậu môn kéo dài

Tại cơ sở y tế, bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa – Hậu môn trực tràng sẽ thực hiện các bước thăm khám cần thiết để xác định nguyên nhân gây đau hậu môn:

• Khám lâm sàng vùng hậu môn – trực tràng: Bác sĩ quan sát bên ngoài hậu môn xem có tổn thương, sưng tấy, khối bất thường hay không. Sau đó thường làm thăm trực tràng bằng tay (digital): đưa một ngón tay có đeo găng bôi trơn vào trong hậu môn để sờ kiếm các khối u, búi trĩ nội, đánh giá trương lực cơ thắt và mức độ đau của bệnh nhân. Khám lâm sàng giúp phát hiện nhiều bất thường: ví dụ sờ được vết nứt, polyp thấp, khối u, áp-xe phồng hoặc đường rò chảy mủ.

• Nội soi hậu môn – trực tràng: Bao gồm soi ống hậu môn (dùng ống soi ngắn để quan sát khoảng 5–7 cm ống hậu môn) và soi trực tràng – đại tràng sigma bằng ống mềm hoặc cứng. Thủ thuật này cho phép nhìn rõ bên trong để phân biệt các bệnh lý như trĩ nội, nứt kẽ hậu môn, polyp trực tràng thấp hoặc khối u trực tràng thấp. Nếu nghi ngờ viêm trực tràng hoặc bệnh lý ở cao hơn, bác sĩ sẽ chỉ định nội soi đại tràng đầy đủ để quan sát toàn bộ đại trực tràng và lấy mẫu sinh thiết nếu cần.

• Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh: Trong trường hợp nghi ngờ áp-xe sâu hoặc rò hậu môn phức tạp, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm nội soi hậu môn – trực tràng, chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng tầng sinh môn hoặc chụp cắt lớp (CT) để xác định vị trí ổ mủ hoặc đường rò một cách chính xác. MRI đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá đường rò và mối liên quan với các cơ vòng. Siêu âm nội soi có thể phát hiện áp-xe nhỏ giữa các lớp cơ. Ngoài ra, nếu nghi ngờ ung thư, bác sĩ sẽ cho làm sinh thiết khối u qua nội soi hoặc phẫu thuật để xác định chẩn đoán giải phẫu bệnh. Một số xét nghiệm khác có thể làm tùy trường hợp gồm: xét nghiệm phân (tìm máu ẩn, ký sinh trùng), xét nghiệm bệnh lây truyền qua đường tình dục (nếu nghi ngờ viêm do lậu, chlamydia), xét nghiệm máu (tìm dấu ấn ung thư, đánh giá viêm nhiễm).

Sau khi hoàn tất khám và xét nghiệm cần thiết, bác sĩ sẽ tổng hợp kết quả để chẩn đoán bệnh gây đau hậu môn kéo dài và đề ra phương án điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Điều trị đau hậu môn kéo dài theo từng nguyên nhân

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây đau hậu môn, hướng điều trị có thể rất khác nhau. Nguyên tắc chung là điều trị nhằm vào nguyên nhân gốc, đồng thời giảm nhẹ triệu chứng đau cho người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính cho những bệnh lý thường gặp:

• Nứt kẽ hậu môn: Đa số trường hợp nứt kẽ ở giai đoạn cấp tính có thể điều trị bảo tồn, giúp vết nứt tự lành. Bệnh nhân được hướng dẫn điều chỉnh chế độ ăn: tăng cường chất xơ (rau xanh, quả tươi), uống nhiều nước để làm mềm phân; tránh rặn mạnh khi đi cầu. Sau mỗi lần đi đại tiện, nên ngâm hậu môn trong nước ấm (ngâm đít nước muối hoặc nước thường) khoảng 10–15 phút để giảm co thắt và tăng máu đến vùng hậu môn. Bác sĩ có thể kê thuốc làm mềm phân hoặc thuốc nhuận tràng nhẹ trong thời gian ngắn. Để giảm đau, có thể dùng thuốc giảm đau, chống viêm tại chỗ: chẳng hạn bôi kem chứa lidocaine (thuốc tê giảm đau) hoặc kem hydrocortisone (chống viêm giảm ngứa). Trường hợp nứt kẽ mạn tính, thuốc mỡ nitroglycerin hoặc kem diltiazem có thể được dùng để làm giãn cơ thắt, tăng tưới máu giúp vết nứt mau lành. Những biện pháp không phẫu thuật này giúp hơn 50% vết nứt hậu môn cấp tính lành hẳn, giảm đau và cầm máu hiệu quả mà hầu như không gây tác dụng phụ đáng kể. Nếu vết nứt không đáp ứng với điều trị nội khoa, bệnh nhân đau nhiều hoặc vết nứt đã mạn tính có xơ chai, bác sĩ ngoại khoa có thể cân nhắc phẫu thuật cắt một phần cơ thắt trong (phẫu thuật cắt cơ thắt hậu môn bên) để giải phóng co thắt, tăng khả năng lành vết thương.

• Bệnh trĩ: Với trĩ độ I-II (mức độ nhẹ đến trung bình), điều trị thường là bảo tồn không phẫu thuật. Trước hết, cần điều chỉnh thói quen sinh hoạt: ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước, không nhịn đi cầu, tránh rặn mạnh hoặc ngồi quá lâu khi đi vệ sinh. Bệnh nhân được khuyên tránh đồ ăn cay nóng, rượu bia, và nên vận động cơ thể thường xuyên để cải thiện tuần hoàn vùng hậu môn. Các thuốc điều trị trĩ nội khoa bao gồm: thuốc làm mềm phân, thuốc bôi hoặc đặt hậu môn (chứa các chất như diosmin, troxerutin, hydrocortisone, lidocaine) giúp giảm sưng đau và co búi trĩ. Ngâm hậu môn nước ấm cũng có tác dụng giảm triệu chứng tương tự như trong nứt kẽ. Nếu búi trĩ có dấu hiệu huyết khối cấp (sưng đau nhiều), bác sĩ có thể can thiệp lấy cục máu đông hoặc dùng thuốc giảm đau, chống viêm ngắn ngày. Đối với trĩ nội độ III-IV hoặc trĩ kéo dài gây nhiều biến chứng, các thủ thuật và phẫu thuật được chỉ định. Phổ biến nhất là thắt búi trĩ bằng vòng cao su (Rubber band ligation) cho trĩ nội độ I-III: một vòng cao su nhỏ được đặt vào gốc búi trĩ để ngăn máu nuôi, làm búi trĩ tự hoại tử sau 7-10 ngày. Các phương pháp khác gồm tiêm xơ búi trĩ, quang đông hồng ngoại, đốt laser... Những trường hợp trĩ nặng, nhiều búi sa hoặc trĩ ngoại lớn có thể cần phẫu thuật cắt trĩ. Hiện nay, có kỹ thuật mổ trĩ hiện đại như phẫu thuật Longo (PPH) – dùng máy khâu vòng cắt và treo búi trĩ, ưu điểm ít đau, thời gian hồi phục nhanh hơn so với mổ truyền thống. Một phương pháp ít xâm lấn khác là thắt động mạch trĩ dưới hướng dẫn siêu âm Doppler (THD), giúp giảm lượng máu đến búi trĩ và cố định búi trĩ sa. Việc lựa chọn phương pháp nào tùy thuộc mức độ bệnh và đánh giá của bác sĩ chuyên khoa.

• Áp-xe hậu môn: Nguyên tắc điều trị áp-xe là phải dẫn lưu mủ kịp thời. Nếu khối áp-xe nông, bác sĩ sẽ chích rạch một đường nhỏ trên da ngay vùng áp-xe để tháo mủ ra ngoài, thủ thuật này thường làm dưới gây tê tại chỗ và rất nhanh chóng. Trường hợp áp-xe lớn hoặc nằm sâu, bệnh nhân có thể cần làm thủ thuật dẫn lưu mủ trong phòng mổ dưới gây mê. Sau khi dẫn lưu, bác sĩ đặt dẫn lưu nếu cần để mủ tiếp tục thoát ra, và kê đơn kháng sinh (đặc biệt nếu bệnh nhân có đái tháo đường hoặc suy giảm miễn dịch). Cần lưu ý rằng kháng sinh đơn thuần không thể thay thế việc rạch dẫn lưu áp-xe, vì thuốc khó thấm vào khoang mủ đã hình thành. Chăm sóc hậu phẫu bao gồm thay băng vết mổ hàng ngày, ngâm rửa hậu môn bằng nước muối ấm, và theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng. Nếu được điều trị đúng, áp-xe sẽ lành sau vài tuần. Tuy nhiên, khoảng 50% trường hợp áp-xe sẽ tiến triển thành rò hậu môn ngay cả khi đã được dẫn lưu tốt. Do đó, bệnh nhân cần tái khám định kỳ để phát hiện và xử lý sớm rò hậu môn hình thành.

• Rò hậu môn: Điều trị rò hậu môn chủ yếu là phẫu thuật, vì đường rò sẽ không tự liền hoàn toàn nếu không can thiệp. Tùy vị trí và độ phức tạp của đường rò, bác sĩ sẽ chọn phương pháp phù hợp. Với rò đơn giản nông, phổ biến nhất là phẫu thuật rạch đường rò (fistulotomy): bác sĩ rạch mở toàn bộ đường rò từ lỗ ngoài vào đến lỗ trong, loại bỏ mô sợi và để vết thương lành từ đáy lên. Phương pháp này có tỷ lệ khỏi bệnh cao nhưng có thể gây tổn thương một phần cơ thắt hậu môn. Đối với rò phức tạp đi qua nhiều cơ thắt (nguy cơ gây mất tự chủ hậu môn nếu cắt rộng), các kỹ thuật bảo tồn cơ thắt được áp dụng, ví dụ: đặt Seton (một sợi chỉ hoặc dây cao su qua đường rò để dẫn lưu mủ, thắt dần đường rò trong vài tuần), phẫu thuật LIFT (thắt và cắt đường rò ở khoang giữa cơ thắt), hoặc bít keo sinh học/đặt plug collagen vào đường rò. Trong tay các phẫu thuật viên kinh nghiệm, tỷ lệ thành công của các phương pháp này khá cao, hạn chế tối đa tổn thương cơ thắt. Sau mổ rò hậu môn, bệnh nhân vẫn cần được theo dõi vì rò có thể tái phát nếu còn sót đường rò nhánh hoặc nhiễm trùng mới.

• Viêm trực tràng: Tùy nguyên nhân gây viêm, bác sĩ sẽ cho phác đồ điều trị nội khoa thích hợp. Nếu do bệnh viêm ruột (viêm loét đại tràng, Crohn), cần dùng thuốc chống viêm đặc hiệu (như Mesalamine đặt hậu môn, corticoid đặt hoặc uống, thuốc ức chế miễn dịch tùy mức độ). Viêm trực tràng do nhiễm trùng sẽ điều trị bằng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus tương ứng (ví dụ: Acyclovir cho viêm hậu môn do herpes). Trường hợp viêm do xạ trị, có thể dùng thuốc chống viêm, thuốc sucralfate bôi niêm mạc và các biện pháp hỗ trợ tại chỗ. Quan trọng là bệnh nhân cần chế độ ăn uống dễ tiêu, bổ sung men vi sinh nếu cần để cải thiện triệu chứng tiêu chảy. Hầu hết viêm trực tràng sẽ cải thiện sau vài tuần điều trị nội khoa, từ đó triệu chứng đau hậu môn cũng giảm dần.

• Polyp trực tràng: Khi phát hiện polyp, đặc biệt polyp > 5mm hoặc có triệu chứng, cần cắt bỏ polyp hoàn toàn để vừa giải quyết triệu chứng vừa phòng ngừa nguy cơ hóa ác. Đa số polyp trực tràng có thể được cắt ngay trong quá trình nội soi đại trực tràng bằng các dụng cụ kẹp hoặc thòng lọng qua ống nội soi. Thủ thuật này ít xâm lấn, không cần mổ mở. Nếu polyp quá lớn hoặc nghi ngờ ung thư, bác sĩ sẽ sinh thiết và có thể chỉ định phẫu thuật nội soi ổ bụng để cắt đoạn trực tràng chứa polyp. Sau điều trị, bệnh nhân cần theo dõi qua nội soi định kỳ (thường mỗi 3-5 năm) vì có nguy cơ mọc polyp mới.

• Ung thư hậu môn – trực tràng: Điều trị ung thư tùy vào giai đoạn bệnh. Với ung thư ống hậu môn giai đoạn sớm, phương pháp chính thường là xạ trị phối hợp hóa trị (điều trị tia xạ kết hợp thuốc hóa chất) nhằm tiêu diệt khối u, có thể tránh được phẫu thuật cắt bỏ hậu môn. Trường hợp khối u lớn hoặc không đáp ứng, có thể cần phẫu thuật cắt bỏ khối u và tạo hình lại hậu môn (hoặc làm hậu môn nhân tạo nếu cần thiết). Đối với ung thư trực tràng, phương án điều trị gồm phẫu thuật cắt bỏ đoạn trực tràng chứa u (nếu có thể phẫu thuật) kết hợp hóa trị và xạ trị tùy giai đoạn. Hiện nay, nhiều trung tâm đã áp dụng phẫu thuật nội soi hoặc robot trong điều trị ung thư trực tràng, giúp giảm đau sau mổ và sớm phục hồi chức năng. Dù là ung thư hậu môn hay trực tràng, việc điều trị cần do bác sĩ chuyên khoa ung bướu phối hợp với ngoại khoa thực hiện. Quan trọng nhất là phát hiện sớm; nếu điều trị ở giai đoạn sớm, tỷ lệ khỏi bệnh và sống còn của ung thư hậu môn – trực tràng sẽ cao hơn rất nhiều so với giai đoạn muộn.

Phẫu thuật ít xâm lấn: Hiện nay, tại các đơn vị Ngoại Tiêu hóa – Hậu môn trực tràng tiên tiến, nhiều kỹ thuật điều trị hiện đại, ít xâm lấn đang được áp dụng giúp bệnh nhân giảm đau đớn sau mổ, hồi phục nhanh và hạn chế tái phát. Ví dụ như phẫu thuật Longo điều trị trĩ nội hạn chế cắt mô, thắt động mạch trĩ (THD) giảm nguồn nuôi búi trĩ, phẫu thuật nội soi, laser trong xử lý rò hậu môn phức tạp… Những kỹ thuật này, cùng với kinh nghiệm của phẫu thuật viên, đã cải thiện đáng kể hiệu quả điều trị các bệnh hậu môn trực tràng, giúp bệnh nhân sớm trở lại sinh hoạt bình thường.

Triệu chứng ở vùng hậu môn thường khó nói, nhưng sức khỏe của bạn là trên hết. Việc thăm khám sớm sẽ giúp xác định đúng bệnh và chữa trị dứt điểm, mang lại sự thoải mái và yên tâm trong cuộc sống.

Tài liệu tham khảo:

• Hướng dẫn của Hiệp hội Phẫu thuật Đại trực tràng Hoa Kỳ (ASCRS) 2024 về bệnh lý hậu môn trực tràng fascrs.org.

• Bộ Y tế Việt Nam – Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh hậu môn – trực tràng (2020)

Sức khỏe vùng hậu môn – trực tràng tuyệt đối không nên bị xem nhẹ. Dù nguyên nhân gây ra tình trạng đau hậu môn kéo dài là gì, việc thăm khám sớm luôn vô cùng cần thiết để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời. Tại Bệnh viện Đại học Y khoa Phan Châu Trinh, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại luôn sẵn sàng đồng hành cùng người bệnh. Bệnh viện áp dụng các phương pháp chẩn đoán và điều trị tiên tiến, đặc biệt là kỹ thuật ít xâm lấn – giúp giảm tối đa đau đớn và rút ngắn thời gian hồi phục cho bệnh nhân. Đừng để những cơn đau “khó nói” kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn; hãy chủ động đến khám tại Bệnh viện Đại học Y khoa Phan Châu Trinh càng sớm càng tốt để được tư vấn, chăm sóc y tế chu đáo và hiệu quả.