Thai ngoài tử cung: Câu chuyện từ bệnh nhân 31 tuổi và Những điều cần biết

Thai ngoài tử cung là một trong những tình trạng nguy hiểm nhất trong ba tháng đầu thai kỳ. Điều đáng lo ngại là bệnh lý này có thể không có triệu chứng rầm rộ, đôi khi ẩn sau những dấu hiệu rất mờ nhạt, khiến người bệnh dễ lầm tưởng và đến bệnh viện muộn.

Dưới đây là câu chuyện từ một ca bệnh thực tế được điều trị bằng phẫu thuật nội soi, kèm theo những kiến thức quan trọng để bạn có thể hiểu rõ và bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình.

1. Câu chuyện ca bệnh: Một trường hợp tưởng đơn giản nhưng nguy hiểm tính mạng

Bệnh nhân 31 tuổi, đã có hai lần sinh mổ, đang đặt dụng cụ tử cung TCu380A ổn định 3 năm. Đây là biện pháp tránh thai an toàn và hiệu quả cao.

Dấu hiệu ban đầu khá “kín đáo”

• Bệnh nhân bị ra máu âm đạo ít kéo dài hơn 2 tuần, nghĩ rằng đó chỉ là kỳ kinh đến trễ.
• Không sốt, không choáng, chỉ hơi mệt và đau âm ỉ vùng bụng dưới.

Nhiều phụ nữ cũng dễ bỏ qua các dấu hiệu này, vì trong đời sống bận rộn, ra huyết âm đạo ít hoặc lệch chu kỳ rất dễ bị xem nhẹ.

Tại bệnh viện

• Bác sĩ thăm khám thấy túi cùng căng → nghi có dịch trong bụng.
• Siêu âm đầu dò phát hiện khối thai ngoài tử cung ở vòi trứng trái, có tim thai 86 lần/phút – điều này cho thấy thai đã phát triển.

Hình 1. Hình ảnh siêu âm tử cung phần phụ

Chẩn đoán: Thai ngoài tử cung trái đã vỡ (một tình huống có thể gây xuất huyết nặng và nguy hiểm tính mạng nếu không được xử trí kịp thời).

Phương pháp điều trị: phẫu thuật nội soi cắt khối thai ngoài

Hình 2. Ekip phẫu thuật

Hình 3. Khối thai ngoài tử cung vỡ và máu trong ổ bụng

Hình 4. Hình ảnh tử cung phần và 2 phần phụ sau mổ

Bệnh nhân được phẫu thuật ngay:

• Nội soi 4 lỗ
• Phát hiện vòi trứng trái vỡ dài ~2 cm
• Lấy bỏ vòi trứng bên trái chứa khối thai
• Lượng máu trong bụng khoảng 200–250 ml
• Không cần truyền máu

Hồi phục nhanh

• Sau mổ 24 giờ: bệnh nhân ăn uống, đi lại bình thường
• Sau 48 giờ: β-hCG giảm còn 44 mUI/mL
• Xuất viện sau 2 ngày
• Tái khám 1 tuần: sức khỏe ổn định

Đây là một ví dụ điển hình cho thấy thai ngoài tử cung có thể diễn tiến thầm lặng, nhưng kết cục có thể rất nguy hiểm.

2. Thai ngoài tử cung là gì?

Thai ngoài tử cung (TNTC) xảy ra khi trứng đã thụ tinh làm tổ bên ngoài buồng tử cung, thường là tại vòi trứng (98%) [ACOG, 2020].

Tỷ lệ:

• 1–2% các trường hợp mang thai
• Chiếm khoảng 10% tử vong mẹ trong 3 tháng đầu [CDC, 2023]

TNTC không thể phát triển thành thai bình thường, và có thể vỡ gây xuất huyết nặng, đe dọa tính mạng.

3. Tại sao thai ngoài tử cung nguy hiểm?

Vì khi khối thai lớn dần, nó có thể làm vỡ vòi trứng, gây:

• Xuất huyết ổ bụng
• Choáng (shock mất máu)
• Đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời

Điều nguy hiểm là:

• Nhiều trường hợp hoàn toàn không có triệu chứng rõ ràng
• Hoặc triệu chứng rất dễ nhầm lẫn với hành kinh bất thường

Thậm chí có bệnh nhân đi làm bình thường cho đến khi đột ngột đau bụng dữ dội hoặc choáng.

4. Những dấu hiệu cảnh báo thai ngoài tử cung

Những triệu chứng thường gặp nhưng dễ bị bỏ qua

• Ra máu âm đạo ít, lắt nhắt, kéo dài
• Chậm kinh hoặc kinh đến bất thường
• Đau âm ỉ vùng bụng dưới
• Mệt, choáng nhẹ, hoa mắt

Dấu hiệu nguy hiểm

• Đau bụng dữ dội
• Choáng, tụt huyết áp
• Ngất
• Đau vai (do kích thích cơ hoành khi có máu trong bụng)

Bất kỳ phụ nữ nào đang trong độ tuổi sinh sản, dù có đặt dụng cụ tử cung hay không, nếu có ra máu bất thường → cần kiểm tra thai và loại trừ TNTC.

5. Dụng cụ tử cung (IUD) và thai ngoài tử cung: Hiểu đúng để không lo lắng sai

Nhiều người hiểu lầm rằng đặt dụng cụ tử cung (DCTC) làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung.

Điều này không đúng.

Điều được chứng minh trong y văn:

• Khi đã đặt DCTC, nguy cơ có thai (nói chung) giảm rất nhiều
• Nếu lỡ có thai khi đang đặt DCTC, tỷ lệ thai ngoài tử cung trong số các trường hợp có thai sẽ cao hơn, vì DCTC ngăn thai trong tử cung tốt hơn ngoài tử cung
• Nhưng tổng nguy cơ thai ngoài tử cung ở người đặt DCTC vẫn thấp hơn người không đặt

→ Đây là điểm dễ hiểu lầm.

Tóm lại:

DCTC KHÔNG làm tăng nguy cơ bị thai ngoài tử cung.
Nhưng nếu đã đặt DCTC mà vẫn có thai → cần loại trừ TNTC ngay.

Nguồn:

• ACOG Practice Bulletin No. 193, Tubal Ectopic Pregnancy (2018)
• WHO Medical Eligibility Criteria (2015)

6. Chẩn đoán thai ngoài tử cung: Vai trò quan trọng của siêu âm và β-hCG

- Siêu âm đầu dò âm đạo

Là phương pháp quan trọng nhất.

Hình ảnh gợi ý:

• Khối cạnh tử cung
• Túi thai ngoài tử cung có phôi hoặc tim thai
• Dịch ổ bụng (gợi ý xuất huyết)

- Xét nghiệm β-hCG

• Giá trị “ngưỡng” (discriminatory zone) khoảng 1500–2000 mUI/mL.
• Nếu β-hCG vượt ngưỡng mà không thấy túi thai trong tử cung → nghi TNTC.

7. Điều trị thai ngoài tử cung có những phương pháp nào?

Tùy tình trạng, bác sĩ sẽ chỉ định:

7.1. Theo dõi (Expectant)

• Chỉ áp dụng cho hCG rất thấp và giảm dần tự nhiên
• Không có tim thai
• Không xuất huyết
• Khối nhỏ

7.2. Điều trị thuốc (Methotrexate)

Hiệu quả nếu:

• hCG < 5000 mUI/mL
• Không có tim thai
• Khối < 4 cm
• Huyết động ổn định

7.3. Điều trị phẫu thuật

Phẫu thuật là chỉ định bắt buộc khi:

• Thai ngoài tử cung đã vỡ
• Bệnh nhân huyết động không ổn
• Có tim thai ngoài tử cung
• β-hCG cao
• Thất bại với MTX
• Không thể theo dõi lâu dài

Có 2 phương pháp chính:

• Mổ mở (laparotomy)
• Mổ nội soi (laparoscopy) – phương pháp ưu tiên hiện nay

7.4. Phẫu thuật nội soi

Nhiều hiệp hội lớn (ACOG, RCOG, FIGO) đồng thuận rằng nội soi là tiêu chuẩn vàng cho điều trị TNTC trong hầu hết trường hợp kể cả khi khối thai đã vỡ, nếu bệnh nhân ổn định huyết động.

7.4.1. Các lợi điểm nổi bật của phẫu thuật nội soi

(1) Ít xâm lấn – hồi phục nhanh vượt trội

• Đường mổ nhỏ 5–10 mm
• Tổn thương mô tối thiểu
• Bệnh nhân đứng dậy đi lại chỉ sau 6–12 giờ
• Thời gian nằm viện thường 24–48 giờ
• Ít đau sau mổ, giảm nhu cầu thuốc giảm đau

→ Đây chính là điểm khác biệt lớn so với mổ mở.

(2) Hình ảnh phóng đại giúp xử trí chính xác

Ống kính nội soi phóng đại 2–6 lần giúp:

• Nhìn rõ mức độ rách vòi trứng
• Phát hiện điểm chảy máu nhỏ
• Đánh giá buồng trứng, vòi trứng đối bên
• Kiểm tra các tạng lân cận

Điều này giúp phẫu thuật viên xử trí triệt để, hạn chế sót máu hoặc tổn thương bỏ qua.

(3) Ít dính sau mổ – có lợi về sinh sản

Nội soi làm mô mềm ít bị tổn thương, ít gây viêm tại chỗ nên tỷ lệ dính sau mổ thấp hơn nhiều so với mổ mở.

→ Điều này cực kỳ quan trọng với phụ nữ còn nhu cầu sinh con.

(4) Giảm nguy cơ biến chứng và giảm chi phí tổng thể

• Ít nhiễm trùng vết mổ
• Ít mất máu
• Thời gian trở lại sinh hoạt – công việc nhanh
• Tổng chi phí điều trị thường thấp hơn do nằm viện ngắn

8. Bài học sức khỏe cho mọi phụ nữ

(1) Không xem nhẹ bất kỳ tình trạng ra máu bất thường nào.

Dù có đặt DCTC, dù nghĩ là “kinh đến trễ”, vẫn phải đi khám.

(2) Đặt dụng cụ tử cung không làm tăng nguy cơ TNTC.

Nhưng nếu đã có thai khi đang đặt DCTC → phải loại trừ thai ngoài tử cung.

(3) Hãy lắng nghe cơ thể mình.

Những dấu hiệu rất nhẹ như:

• đau bụng âm ỉ
• mệt mỏi
• ra huyết ít kéo dài đôi khi chính là dấu hiệu sớm của TNTC.

(4) Phẫu thuật nội soi là phương pháp điều trị an toàn và có nhiều ưu điểm.

Giúp người bệnh:

• hồi phục nhanh
• ít đau
• giảm nguy cơ biến chứng
• rút ngắn thời gian nằm viện

9. Lời kết

Thai ngoài tử cung là một bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả nếu phụ nữ nhận biết dấu hiệu bất thường và đi khám kịp thời.

Ca bệnh thực tế trên cho thấy:

• Thai ngoài tử cung có thể rất kín đáo
• Siêu âm phát hiện sớm có thể cứu sống người bệnh
• Phẫu thuật nội soi là phương pháp mang lại kết quả phục hồi tốt